SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego, charakteryzuje się występowaniem zbyt dużej liczby bakterii w jelicie cienkim. Jelito cienkie to część układu pokarmowego łącząca żołądek z jelitem grubym. Odpowiada za prawidłowe wchłanianie produktów trawienia pokarmu, a proces ten jest podstawą dla prawidłowego odżywiania naszych organizmów.
W jelicie cienkim bytują bakterie, natomiast jest ich znacznie mniej niż w jelicie grubym. Jelito grube i cienkie różnią się również rodzajem zamieszkujących je bakterii. SIBO to stan, w którym obserwuje się znaczny wzrost liczby bakterii w jelicie cienkim, przy czym pośród nich znajdują się także te pierwotnie występujące w jelicie grubym. Przerost bakterii w jelicie cienkim, inaczej nazywany jest też zespołem rozrostu bakteryjnego.
To schorzenie, które powoduje uciążliwe objawy szczególnie ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Dolegliwości te często mylone są z objawami występującymi w zespole jelita drażliwego, zwanym także IBS. Powyższy stan przerostu mikroflory jelita cienkiego powoduje również nieprzyjemne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Podstawę leczenia SIBO stanowi antybiotykoterapia, indywidualnie dobrana suplementacja, jak również odpowiednia dieta specjalistyczna, dobrana przez dietetyka klinicznego, po wcześniejszej diagnozie wskazanej przez lekarza.
Jakie są objawy SIBO?
Objawami SIBO mogą być:
- wzdęcia i nadmiar gazów,
- przewlekła biegunka i zaparcia,
- bóle brzucha,
- uczucie pełności,
- skurcze brzucha,
- niedobory witaminy B12 oraz innych witamin i składników mineralnych.
Jaką dietę należy stosować przy SIBO?
Badania wykazały, że węglowodany łatwo fermentujące, słabo wchłaniane i o wysokim ciśnieniu osmotycznym, do których zaliczamy fruktozę, laktozę, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe (do grupy tej zaliczamy również sztuczne środki słodzące, takie jak sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol), mogą nasilać objawy SIBO. Uznaje się więc, że dieta o małej zawartości FODMAP jest skuteczną formą leczenia przerostu mikroflory bakteryjnej jelita cienkiego.
W najnowszej metaanalizie z lutego 2021 roku, która ukazała się w European Journal of Nutrition wykazano, że stosowana w przypadku SIBO dieta o niskiej zawartości FODMAP zmniejsza objawy ze strony przewodu pokarmowego. Dodatkowo w innych pracach wykazano, że dieta o niskiej zawartości FODMAP jest skuteczniejsza w leczeniu objawów ze strony przewodu pokarmowego w stosunku do diety zgodnej z zaleceniami UK National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE) – ponad 76% pacjentów zgłaszało poprawę po zastosowaniu diety ubogiej w FODMAP w porównaniu z 54% pacjentów stosujących zalecenia NICE.
Pomimo tak obiecujących wyników, nadal wiele kwestii pozostaje do wyjaśnienia. Bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na długość stosowania diety low FODMAP. Długotrwałe ograniczenie produktów o średniej i wysokiej zawartości FODMAP może pociągać za sobą zmiany w mikrobiocie jelitowej oraz w konsekwencji, w stanie odżywienia pacjenta, dlatego konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań oceniających długoterminowe bezpieczeństwo przestrzegania powyższych zaleceń dietetycznych. Dietetycy kliniczni jak również lekarze przestrzegają przed dłuższym stosowaniem tej diety.
Jak długo należy stosować dietę low FODMAP?
Dieta low FODMAP składa się z 3 faz:
- fazy I – faza eliminacyjna trwa od 4-6 tygodni, wykluczamy w niej wszystkie produkty o średniej i dużej zawartości FODMAP
- fazy II – faza reintrodukcji trwa następne 7-8 tygodni, jest to faza ponownego wprowadzania produktów z wysoką zawartością FODMAP. Celem tej fazy jest ustalenie poziomu tolerancji poszczególnych rodzajów FODMAP
- fazy III – końcowa faza, w której wykorzystujemy wiedzę zdobytej w trakcie reintrodukcji w codziennym życiu, tak aby nie doprowadzić do powrotu objawów zespołu jelita drażliwego.
Po fazie eliminacyjnej należy powoli wdrażać poszczególne produkty bogate w FODMAP i sprawdzać ich tolerancje. Powinniśmy dążyć do wdrożenia jak największej liczby pokarmów high FODMAP, które będą tolerowane przez pacjenta, aby powrócić do jak największej różnorodności produktów w diecie.
Warto skonsultować się z wykwalifikowanym dietetykiem klinicznym, który będzie w stanie zidentyfikować problematyczne produkty i ułatwi Ci przestrzeganie i bilansowanie jadłospisu.
Kiedy stosować dietę low FODMAP?
Podstawową przyczyną wprowadzenia diety Low FODMAP jest występowanie zróżnicowanych problemów jelitowych przez dłuższy okres czasu. Warto zaznaczyć, że nie wszystkie FODMAP w takim samym stopniu będą nasilały objawy i zależy to od osoby. Bardzo ważne w leczeniu SIBO jest również odpowiednie połączenie dietoterapii z celowaną farmakoterapią i odpowiednią suplementacją.
Główną zaletą diety Low FODMAP są pozytywne wyniki badań, które potwierdzają jej działanie. Złagodzenie objawów występuje nawet u 86% pacjentów po wprowadzeniu diety ubogiej w produkty high FODMAP diety SIBO, a pacjenci wskazują na znaczną poprawę jakości życia. Zmiana dotyczy głównie zminimalizowania bólu brzucha oraz redukcji wzdęć.
Pojawiają się jednak trudności takiego sposobu żywienia, ponieważ dieta low FODMAP może być trudna do nauczenia i utrzymania restrykcji żywieniowych. Pacjenci stosujący taką dietę są narażeni na niższe spożycie błonnika, wapnia, żelaza i cynku. Oprócz powyższych warto na diecie low FODMAP zadbać również o podaż witaminy D. Niezwykle ważna w tym wypadku jest edukacja dietetyczna, która powinna zostać wdrożona po zdiagnozowaniu problemu i pozwoli ona na uniknięcie stosowania niedoborowej diety eliminacyjnej, nie warto wprowadzać diety low FODMAP od początku na własną rękę, a skonsultować się z dietetykiem klinicznym, który przeprowadzi nas bezpiecznie przez proces stosowania tej diety lub skorzystać ze sprawdzonego cateringu dietetycznego, w którym diety bilansowane są przez dietetyków z odpowiednim doświadczeniem.
Dieta low FODMAP pomaga wielu pacjentom z SIBO, jak również IBS, u większości osób nie trzeba eliminować wszystkich produktów bogatych w FODMAP, a ich tolerancja jest zmienna w zależności od osoby. Bardzo ważna jest samoobserwacja i bieżące notowanie swojego samopoczucia po poszczególnych produktach. Zbilansowanie diety low FODMAP wymaga dużej wiedzy dietetycznej, dlatego przed jej podjęciem warto skonsultować się z dietetykiem, aby uniknąć późniejszych konsekwencji zdrowotnych i pogłębienia problemów jelitowych.
