Zaraz po mleku, gluten jest najczęściej występującym alergenem pokarmowym. Czym właściwie jest gluten, kto powinien go unikać i jakie są zasady diety bezglutenowej? Oto najważniejsze informacje dla osób, które źle czują się po spożyciu glutenu.
Czym jest gluten?
Gluten jest mieszaniną roślinnych białek (gliadyny i gluteniny) występujących w różnych odmianach zboża. Znajdziemy go zatem w tradycyjnym pieczywie, makaronach, niektórych kaszach, ale także w wielu innych przetworzonych produktach spożywczych, jak na przykład jogurty czy parówki. U niektórych osób gluten może być źle tolerowany przez organizm. Na to białko zgodnie z badaniami może być uczulona nawet co czwarta osoba. Jest to bardzo groźna nietolerancja pokarmowa, która może prowadzić do zaniku kosmków jelita cienkiego, czyli maleńkich wypustek błony śluzowej, odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych.
Objawy nietolerancji glutenu
Objawy związane z nietolerancją glutenu są bardzo zróżnicowane i przejawiają się na wiele sposobów. Do najczęściej występujących objawów należą:
- ból brzucha;
- nudności;
- wymioty;
- wzdęcia i uczucie pełności;
- zaparcia i biegunki;
- drętwienie rąk i nóg;
- skurcze mięśni i ból stawów;
- ból głowy;
- złe samopoczucie, zmęczenie, dezorientacja;
- wyprysk, zaczerwienienie lub obrzęk języka.
Jeżeli po spożyciu glutenu występują niepożądane objawy, należy zgłosić się do lekarza, który zleci badania diagnostyczne. Podstawą leczenia nietolerancji glutenu jest dieta bezglutenowa. Dzięki eliminacji glutenu z jadłospisu można zmniejszyć proces zapalny i odbudować kosmki jelitowe, co poprawia przyswajanie składników odżywczych.
Kto powinien stosować dietę bezglutenową?
Najważniejszym wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej jest oczywiście nietolerancja glutenu, a oprócz tego nadwrażliwość na gluten oraz alergia na pszenicę. Dieta bez glutenu jest też pomocna przy różnych chorobach autoimmunologicznych. Należy więc pamiętać, że dieta bezglutenowa powinna być stosowana na polecenie i pod kontrolą lekarza. Ze względu na restrykcyjny charakter nie jest polecana dla osób zdrowych, u których nie występują żadne wskazania do wykluczenia glutenu. Nie powinna być też prowadzona w celu odchudzania – stosowana jako dieta odchudzająca, może przyczynić się do rozwoju niedoborów pokarmowych, a w konsekwencji do anemii czy osteoporozy.
Chcesz wiedzieć, jakie masz zapotrzebowanie na kalorie? Skorzystaj z naszego kalkulatora BMR, aby wyliczyć swoje zapotrzebowanie energetyczne.
Jak wygląda dieta bezglutenowa?
Dieta bezglutenowa polega na eliminacji glutenu, który jest mieszaniną białek roślinnych zawartych w produktach zbożowych takich jak pszenica (także w orkiszu), żyto i jęczmień. Kwestią sporną pozostaje owies, gdyż białko w nim zawarte nie wywołuje reakcji immunologicznej typowej dla celiakii, ale polski owies często jest silnie zanieczyszczony pozostałymi zbożami, dlatego również wskazana jest jego eliminacja z diety.
Z diety musimy więc wyeliminować wszystkie produkty zbożowe, czyli przede wszystkim:
- tradycyjne pieczywo,
- słodkie wypieki i ciastka,
- pizzę,
- makarony,
- standardowo robione dania mączne z mąki pszennej (np. naleśniki, racuchy, pyzy).
Na tym jednak nie koniec, ponieważ gluten jest również ukryty w innych produktach, których nie podejrzewalibyśmy o jego zawartość. Gluten jest powszechnie stosowany w przemyśle spożywczym ze względu na swoje specyficzne właściwości, czyli dużą kleistość i rozciągliwość, dzięki czemu np. nadaje pożądaną konsystencję wypiekom. Dlatego na diecie bezglutenowej należy szczególnie zwracać uwagę na skład produktów. Alergen może występować jako zagęstnik w wędlinach, serach, jogurtach, daniach mrożonych, słodyczach, chipsach, przyprawach, majonezach, ketchupach i sosach, a nawet w lekach.
Należy pamiętać, że mimo pewnych ograniczeń, dieta bezglutenowa powinna dostarczać odpowiedniej ilości energii oraz składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Produkty zbożowe należy zastąpić zbożami bezglutenowymi, do których zaliczamy ryż, proso, grykę, a także pseudozbożami takimi jak teff, amarantus czy komosa ryżowa. Ponadto dieta powinna zawierać produkty bogate w pełnowartościowe białko – chude gatunki mięs, ryby, jaja oraz mleko i jego przetwory. Wskazane jest wzbogacanie diety o siemię lniane lub szałwię hiszpańską, suszone owoce, orzechy, pestki dyni i słonecznika, sezam oraz mak.
Uwaga! Alergia na gluten bardzo często wiąże się z nietolerancją laktozy (cukru mlekowego). W tej sytuacji w celu dostarczenia odpowiedniej ilości wapnia należy spożywać mleko roślinne i jego przetwory lub przyjmować ten pierwiastek w postaci suplementu diety.
