Moda na dietę bezglutenową i dietę bez laktozy spowodowała, że wiele osób bez konkretnych ku temu przesłanek wykluczyła ze swojej diety produkty zawierające gluten oraz laktozę. Powodem miała być ich rzekoma szkodliwość oraz niekorzystny wpływ na sylwetkę. Badania naukowe nie potwierdzają jednak tego twierdzenia. Wręcz przeciwnie, zdaniem dietetyków u osób zdrowych nie ma wskazań do wprowadzenia diety bez laktozy i glutenu. Zwłaszcza, że stosowanie diety eliminacyjnej na własną rękę może skutkować niedoborem kluczowych składników odżywczych w codziennym menu. A to już prosta droga do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.
Dieta bez laktozy i glutenu – dla kogo?
Eliminacja produktów zawierających laktozę oraz gluten jest wskazana dla osób, które po ich spożyciu zmagają się z dolegliwościami mogącymi świadczyć o nietolerancji, alergii lub nadwrażliwości.
Zaleceniem do wykluczenia z diety glutenu są: celiakia, alergia na gluten oraz nietolerancja glutenu. W przypadku tych przypadłości, wprowadzenie diety bez glutenu jest wręcz koniecznym elementem leczenia umożliwiającym złagodzenie dokuczliwych objawów i poprawę zdrowia.
Alergia pokarmowa a nietolerancja pokarmowa. Czym się od siebie różnią?
Określony składnik pokarmowy, który u wielu osób nie wywołuje problemów i jest dobrze tolerowany przez organizm, u niektórych może prowadzić do pojawienia się nieprzyjemnych objawów. Nadwrażliwość pokarmowa nie należy dziś do rzadkości i zmaga się z nią coraz większa liczba osób. Co więcej, nie tak łatwo jest zdiagnozować podłoże tego rodzaju dolegliwości. Wbrew często powtarzanej opinii, alergia pokarmowa i nietolerancja nie są jednym i tym samym. Tych dwóch pojęć nie należy używać zamiennie, ponieważ oznaczają one dwie różne przypadłości.
Ogólnie rzecz biorąc, terminem nadwrażliwości określane są powtarzalne objawy chorobotwórcze, które pojawiają się wskutek kontaktu z określonym czynnikiem (np. składnikiem pokarmowym). Ten sam czynnik nie wywołuje niepokojących objawów u osób zdrowych.
Wyróżniamy dwa rodzaje nadwrażliwości pokarmowej – alergiczną oraz niealergiczną. Pierwszy rodzaj określa alergie pokarmowe, w których występuje mechanizm IgE-zależny. Niektóre białka obecne w diecie, tzw. antygeny, prowadzą do powstania przeciwciał klasy IgE. W przypadku pozostałych reakcji, mamy do czynienia z niealergicznymi reakcjami pokarmowymi.
Alergie pokarmowe są ściśle powiązane z występowaniem przeciwciał w organizmie, czego wynikiem jest pojawienie się niepożądanej reakcji. Nadwrażliwość pokarmowa niealergiczna także wywołuje uciążliwe objawy w wyniku reakcji na określone składniki, ale w tym procesie nie uczestniczy system immunologiczny. Do niealergicznych nadwrażliwości pokarmowych zaliczamy przede wszystkim:
• celiakię, która bywa określana również jako glutenozależna choroba trzewna lub enteropatia glutenowa
• niealergiczną nadwrażliwość na laktozę, która objawia się trudnościami w strawieniu tego składnika. Jest to efektem niedostatecznej ilości enzymu odpowiadającego za jej trawienie
• zaburzenia funkcji trawiennej jelit występujące po spożyciu glutenu
Dieta bez laktozy i glutenu – czy jest bezpieczna?
Niekiedy zdarza, że jedna osoba zmaga się jednocześnie z nadwrażliwością na dwa składniki pokarmowe, np. na gluten i laktozę. W takiej sytuacji, dieta bez laktozy i glutenu jest jak najbardziej wskazana i może przyczynić się do poprawy stanu zdrowia. Bardzo ważne jest, aby nie stosować takiej diety przez długi czas bez nadzoru dietetyka, który zadba o jej odpowiednie zbilansowanie i zniweluje ryzyko pojawienia się niedoborów ważnych składników odżywczych, w tym witamin z grupy B, błonnika pokarmowego oraz minerałów takich jak wapń, magnez oraz cynk. Prowadzona pod kontrolą dietetyka, dieta bez glutenu i laktozy może być w pełni bezpieczna i dostarczać organizmowi kompleks niezbędnych dla zdrowia składników odżywczych.
Warto mieć na uwadze, że długotrwała eliminacja laktozy w diecie może być przyczyną pojawienia się nabytej nietolerancji laktozy. Jest to wynikiem obniżonej produkcji enzymu, który jest odpowiedzialny za jej trawienie. Z tego względu, nie należy unikać laktozy bez wyraźnych ku temu wskazań.
Dieta bez glutenu i laktozy – co jeść?
W diecie bez laktozy, nie jest konieczna całkowita eliminacja wszystkich przetworów mlecznych. Niektóre produkty fermentowane, np. kefiry, charakteryzują się niższą zawartością laktozy i dzięki temu są lepiej tolerowane przez organizm. Warto uwzględnić je w swojej diecie z uwagi na dużą ilość wartościowego białka, wapnia, a także cennych probiotyków, które wzmacniają mikroflorę jelitową. Na rynku jest również dostępnych coraz więcej produktów mlecznych bez laktozy, które są bezpieczne dla osób cierpiących na nadwrażliwość pokarmową. Aby uniknąć niedoboru wapnia, magnezu oraz cynku, warto wybierać przepisy na posiłki bez laktozy zawierające takie składniki jak soja, soczewica, kasze oraz nasiona, np. dyni i słonecznika.
Przy diecie bezglutenowej bardzo ważne jest, aby zwracać szczególną uwagę na produkty wybierane w sklepach. Niestety, półki z żywnością bezglutenową aż uginają się od wysokoprzetworzonej żywności, która z pewnością nie stanowi dobrego wyboru dla zdrowia. Z wyjątkową ostrożnością należy również podchodzić do pieczywa bezglutenowego. Często zawiera ono mąkę kukurydzianą lub ryżową, które są ubogie w składniki odżywcze. Z kolei wybierając bezglutenowy makaron, upewnij się, czy w jego składzie znajduje się mąka gryczana.
Dieta bez glutenu w dużej mierze powinna opierać się o kasze, takie jak np. kasza jaglana, gryczana, quinoa czy amarantus. Stanowią one bogate źródło składników odżywczych, które w diecie bez glutenu grają szczególną rolę.
Dodatkowo warto zadbać o to, aby w diecie bez glutenu nie zabrakło bogatych w witaminy i składniki mineralne warzyw strączkowych, orzechów oraz nasion. Urozmaicona dieta pozwoli uniknąć niedoborów składników odżywczych, które są fundamentalne dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu.