Współcześnie dynia najczęściej kojarzy nam się z lampionami wykonywanymi na Halloween. Jednak z roku na rok rośnie świadomość oraz zainteresowanie dynią zarówno w naszych kuchniach, jak i w przemyśle spożywczym. Nie dzieje się tak bez powodu. Dynie nie tylko doskonale smakują, ale posiadają także wiele właściwości, które mają zbawienny wpływ na nasz organizm. Warto o tym pamiętać szczególnie, teraz kiedy mamy coroczną okazję do przygotowania z różnorodnych odmian dyni ciekawych potraw i przetworów na zimę.
Kilka podstawowych informacji o dyni
Dynia należy do licznej rodziny warzyw dyniowatych, których wyróżniamy obecnie około 100 rodzajów występujących zarówno dziko, jak i będących uprawianymi. Samej dyni mamy około 20 rodzajów. Do dyniowatych należą także ogórki, cukinie, melony, kabaczki, arbuzy oraz tykwy. W Polsce najczęściej uprawiamy dynię zwyczajną oraz śródziemnomorską odmianę dyni olbrzymiej, która jest bogata w miąższ o żółto-pomarańczowym kolorze i bardzo zdrowe pestki. Jej owoce ważą często ponad 50 kilogramów. Rekordzistka Europejskich Mistrzostw Hodowców Dyń rozgrywanych niedaleko Brukseli ważyła bagatela 485,5 kg. Historia wspomina także o okazach większych dochodzących nawet do około 630 kilogramów. Taka waga działa na wyobraźnię prawda?
Dynia jest rośliną jednoroczną, która nie wymaga wartościowej gleby, co sprawia, że można ją hodować niemal wszędzie. Ważne jest tylko, aby miała dobry dostęp do promieni słonecznych oraz zapewnioną wilgoć. W naszym kraju zbiory dojrzałej dyni przypadają na październik oraz listopad. Odpowiednio przechowywana dynia wytrzyma wiele miesięcy.
Choć nie zdajemy sobie z tego sprawy, dynia stanowi jedno z najstarszych warzyw, jakie uprawiają ludzie. Uprawiamy ją już od 7 tysięcy lat. Pochodzi z Ameryki Środkowej oraz Południowej. W czasach współczesnych najliczniej hodowana jest w Peru oraz Meksyku. Na nasz kontynent dotarła, kiedy Kolumb odkrył Amerykę. Jednak na większą skalę zainteresowanie zyskała dopiero w XVI wieku, a do naszego kraju dotarła jeszcze później.
Wartości odżywcze dyni
Świeża dynia składa się w 17% z grubej i twardej łupiny, w 73% z żółtopomarańczowego miąższu i w 10% z nasion. Miąższ zawiera niewielkie ilości składników podstawowych tj. węglowodany, białka czy tłuszcze. Ponadto jest to warzywo lekkostrawne i ma niską wartość energetyczną około 30 kalorii na 100 gram produktu. Dlatego też bardzo często potrawy wykonane z dyni włącza się do diet odchudzających w sezonie jesienno-zimowym. Dynia ma sporo wartości odżywczych w postaci witamin oraz składników mineralnych. Szczegółowo omówione wartości odżywcze dyni znajdziesz w innym wpisie.
Zawiera między innymi: witaminę A, B1, B2, B6, C, E, K, tiaminy, ryboflawiny, niacyny, fosfor, żelazo, wapń, potas oraz magnez. Nie możemy także zapomnieć o cennym karotenie, beta-karotenie oraz luteinie, które znajdziemy w tych odmianach dyń, które posiadają intensywnie pomarańczowy miąższ. Zasadniczo warto pamiętać, że im intensywniejszy kolor, tym więcej dynia zawiera witamin.
Właściwości lecznicze dyni
Od XVI wieku stosowano dynię w lecznictwie. Pestki wykorzystywano przy stanach zapalnych pęcherza moczowego oraz nerek, gdyż wykazywały działanie moczopędne. Zresztą także miąższ dyni działa moczopędnie, dzięki czemu dodatkowo reguluje przemianę materii i ma doskonałe właściwości odtruwające organizm. Jedzenie dyni może znacząco wpływać na obniżanie glukozy we krwi, co przyczynia się w rezultacie do zapobiegania cukrzycy. Miąższ stymuluje ponadto wydzielanie żółci, łagodzi oraz silnie regeneruje przewód pokarmowy i kojąco wpływa na wątrobę. Stosuje się go także w przebiegu chorób reumatycznych różnego typu.
Dynia w wersji surowej lub gotowanej likwiduje uporczywe zaparcia, reguluje przemianę materii i dzięki temu wspomaga leczenie otyłości niezależnie od jej stopnia zaawansowania. Warto także wiedzieć, że dynia wykazuje działanie przeciwnowotworowe. Lekarze i dietetycy zalecają spożywanie potraw wykonanych z dyni przy takich schorzeniach jak: choroby wątroby, niewydolność nerek, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze oraz bezsenność. Polecana jest zarówno w diecie osób dorosłych, jak i dzieci.
Właściwości pestek dyni
Pestki tego warzywa składają się w dużej mierze (około 40%) z oleju, który jest niezmiernie bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe oraz fitosterole. Oba te składniki znacząco hamują odkładanie się w tkankach złogów cholesterolu i jednocześnie obniżają poziom cholesterolu LDL zwanego także złym cholesterolem. Tak więc spożywanie pestek dyni zapobiega rozwojowi miażdżycy. Pestki dyni w swoim składzie mają także duże ilości lekkostrawnych białek, selen, magnez, miedź, mangan, oraz cynk. Ponadto duża zawartość witaminy E sprawia, że często wykorzystuje się je jako afrodyzjak.
U kobiet cynk jest niezbędny, aby miały piękne włosy i paznokcie. Wszystkim zaś pomaga w leczeniu ran i to zarówno tych drobnych codziennych jak tych, które wystąpiły w wyniku zabiegu operacyjnego. Nasiona dyni dzięki dużej zawartości cynku pomagają także w leczeniu schorzeń skóry tj. opryszczka czy trądzik. Są także pomocne przy posiadanych wrzodach żołądka i różnego rodzaju nadżerkach tego narządu. Co ciekawe jedzenie pestek dyni poleca się także dzieciom, ponieważ są całkowicie nieszkodliwe i nie ma ryzyka ich przedawkowania.
Świeże pestki dyni stosuje się przeciwko tasiemcom oraz robaczycy organizmu. Dzieje się tak, ponieważ zawierają one duże ilości kukurbitacynów, które działają przeciwpasożytniczo. W takiej sytuacji należy świeże pestki dyni jeść na czczo przed zjedzeniem śniadania.
Pestki dyni na męskie przypadłości
Spożywanie pestek dyni stało się w ostatnich latach bardzo popularne szczególnie u mężczyzn. Dzieje się tak dlatego, iż dowiedziono, że ich jedzenie zapobiega rozrostowi oraz zapaleniu prostaty. Badania pokazały jasno, że w krajach bałkańskich, gdzie pestek dyni je się znacznie więcej niż gdziekolwiek indziej, mężczyźni dużo rzadziej leczą się na przypadłości związane z gruczołem krokowym. W tym samym czasie ponad 75% starszych mężczyzn w Ameryce oraz Europie zapada na te schorzenia.
Pestki dyni ponadto są zdecydowanie najlepszym źródłem łatwo przyswajalnego cynku. Niedobór tego składnika mineralnego odpowiada za dolegliwości wspomnianej już prostaty. Poza tym cynk przez całe życie reguluje odpowiednią pracę męskich jąder, co sprawia, że mężczyźni praktycznie od dzieciństwa potrzebują około czterech razy więcej cynku niż kobiety.
Olej z pestek dyni i jego właściwości zdrowotne
W sklepach bez najmniejszego problemu możemy kupić lekkostrawny tłoczony na zimno olej z pestek dyni. Ma on ciemnobrązowy kolor oraz smak i zapach, który przypomina orzechy. Zawiera duże ilości kwasu linolowego i olejowego, oraz kompleks witamin A, B1, B2, B6, C, D, E i minerałów tj., cynk, selen, beta-karoten i potas. Tłuszcze, które zawierają pestki dyni, zaliczamy do pełnowartościowych tłuszczów roślinnych. Około 80% z nich to kwasy nienasycone, z czego około 60% to kwasy wielokrotnie nienasycone. Co to dla nas oznacza? Kwasy nienasycone są niezbędne do prawidłowej budowy ścian komórkowych, witaminy D oraz hormonów różnego typu. Olej z pestek dyni dzięki tłoczeniu na zimno nie traci nic z wartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, które nie ulegają rozkładowi. Można go używać do potraw przygotowywanych na zimno tj. sałatki, gotowane, aczkolwiek przestudzone warzywa. Nie należy go ogrzewać i trzeba przechowywać go w ciemnym oraz chłodnym miejscu.
Olej z pestek dyni i jego właściwości kosmetyczne
Posiada on doskonałe właściwości nawilżające, wygładzające oraz natłuszczające. Duża zawartość potasu działa zaś oczyszczająco oraz rozjaśniająco. Tego typu oleju można używać w pielęgnacji każdego typu cery, choć najlepiej przysłuży się cerze suchej, z tendencją do łuszczenia, pękania oraz przy cerze dojrzałej, u której wygładzi zmarszczki. Jest doskonały w profilaktyce oraz leczeniu rozstępów. Można go używać także jako dodatek do olejków do masażu, kremów czy stosowanych peelingów. Aby wykonać masaż olejem z pestek dyni, należy zmieszać go z innym olejem roślinnym np. oliwą z oliwek w proporcjach 1:2.
Dieta dyniowa – jak możemy wykorzystywać to warzywo w naszej kuchni?
Dla Indian dynia stanowiła obiekt kultu oraz była zarówno źródłem wartościowego pożywienia, lekiem, jak i materiałem, z którego wykonywano piękne wyroby garncarskie tj. tykwy, miski, czarki czy inne naczynia. Wykonywano z niej także instrumenty muzyczne. Współcześnie dynię wykorzystujemy głównie do przygotowywania różnego rodzaju potraw w postaci pieczonej lub gotowanej. Możemy z dyni stworzyć pyszną zupę krem, farsz, zapiekankę, niskokaloryczne ciasto, możemy także wykorzystać ją w formie surowej do przygotowania świeżego soku lub popularnego smoothie. W internecie znajdziemy bardzo dużo różnorodnych przepisów na przyrządzenie dyni w sposób, jaki najbardziej przypadnie nam do gustu. Tak naprawdę w tej sprawie ogranicza nas tylko nasza własna wyobraźnia.
Dynia – kilka informacji praktycznych
Dynię w naszym kraju jemy najczęściej od września do stycznia. Najlepiej wybierać warzywa dyni, które są symetryczne. Należy przechowywać je w suchym oraz stosunkowo chłodnym miejscu np. na strychu czy w spiżarni.
Dynię kroimy w następujący sposób:
- ostrym nożem odcinamy jej wierzch,
- rozcinamy ją na pół,
- usuwamy wszystkie pestki oraz włóknisty wewnętrzny miąższ,
- nasiona oddzielamy i możemy je później uprażyć na patelni,
- zewnętrzną część dyni dzielimy na mniejsze części i obieramy z nich skórę,
- wnętrze dyni należy pokroić i przyrządzić w tym samym dniu.
Gotowanie dyni
- kroimy wnętrze dyni na duże kawałki,
- płuczemy pod zimną bieżącą wodą,
- umieszczamy w garnku, w którym znajduje się zaledwie 1 szklanka (250 ml) wody, która nie musi absolutnie zakrywać dyni,
- przykrywamy i gotujemy około 20-30 minut aż warzywo zmięknie.
- jeśli gotujemy dynię na parze, to powinno to trwać około 12 minut.
Przygotowanie dyni w piekarniku
- wnętrze dyni kroimy na pół i obieramy lub nie,
- myjemy dynię w zimnej wodzie,
- układamy na blasze,
- pieczemy w piekarniku około godzinę w temperaturze 175 stopni Celsjusza.
