Dieta eliminacyjna w swoim założeniu polega na usunięciu z posiłków określonych składników, których nie możemy jeść z powodów zdrowotnych lub jeść nie chcemy z innych powodów. Z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, każdy z nas zna kogoś, kto stosuje dietę eliminacyjną. Należy pamiętać, że przygoda z taką dietą będzie wymagała od nas większej uwagi i planowania, niż kiedy jedliśmy wszystko, jak popadnie.
Dzieje się tak, dlatego że wykluczając jakiś składnik lub grupę składników z naszych posiłków, pozbawiamy się cennych wartości odżywczych, jakie te produkty zawierają. Należy je zastąpić innymi, które możemy jeść, a to już wymaga włożenia odrobiny większego wysiłku w cały proces planowania oraz fizycznego przygotowania jedzenia. Bez tego każda dieta eliminacyjna może być w konsekwencji zagrożeniem dla naszego zdrowia. A nie o to tutaj przecież chodzi. Mamy sobie pomagać, a nie szkodzić. Trzeba o tym pamiętać!
Dlaczego przechodzimy na diety eliminacyjne?
Najczęstszą przyczyną zmiany naszych nawyków żywieniowych w formie rezygnacji z różnego rodzaju oraz typu produktów są alergie pokarmowe. Możemy zdecydować się na czasowe lub stałe skorzystanie z takiego rozwiązania. Usunięcie z diety alergenu może skutkować całkowitym ustąpieniem objawów.
Kiedy więc mamy uzasadnione podejrzenie, że jakiś rodzaj produktów nas uczula, to warto zrobić test i odstawić go czasowo np. na okres dwóch
tygodni. Jeśli objawy ustąpią to mamy jasność, że to jest żywność, która nas uczula.
Innym powodem przejścia na dietę eliminacyjną są osobiste przekonania np. w kwestii jedzenia produktów pochodzenia zwierzęcego. Często ludzie decydują się na zmianę diety także z powodów religijnych.
Diety eliminacyjne przy alergiach pokarmowych
W tym przypadku najważniejsze jest, znalezienie źródło problemu, czyli alergen, który nas uczula. W tym tkwi połowa sukcesu. Kolejną ważną rzeczą jest, aby swój jadłospis przynajmniej w początkowej fazie przechodzenia na dietę ustalić z fachowcem. Dzięki temu unikniemy niebezpiecznych konsekwencji wynikających bezpośrednio z niedoboru jednego lub większej ilości cennych składników odżywczych niezbędnych dla naszego organizmu, które znajdowały się w wyeliminowanym typie żywności.
Co najczęściej nas uczula?
- mleko krowie,
- jaja,
- ryby,
- skorupiaki,
- mięczaki,
- orzechy arachidowe,
- soja,
- pszenica,
- owoce: jabłka, porzeczki, jagody, morele,
- warzywa: dynie, marchew, ziemniaki, buraki, por, cebula, kalarepa, brokuły, kalafior, fasolka szparagowa, zielony groszek.
Rodzaje diet eliminacyjnych podzielonych ze względu na alergen
Bezglutenowa
Wskazaniem do stosowania tego typu diety eliminacyjnej jest celiakia – choroba trzewna, której ostry przebieg związany jest z nietolerancją glutenu. Głównymi jej zaleceniami są: wyeliminowanie glutenu pochodzącego z żyta, pszenicy, jęczmienia oraz owsa. Wraz z tym idzie wykluczenie wszelkich produktów, które takowe zboża zawierają choćby w najmniejszej ilości. W przypadku stosowania tego typu diety często zaleca się zwiększyć suplementację preparatami zawierającymi witaminę B. W tej diecie dozwolone są produkty powstałe z roślin, które w swojej naturze nie zawierają glutenu. Więc bez obaw można używać mąki ryżowej, sojowej, gryczanej, kukurydzianej czy wykonanej z prosa, komosy ryżowej, amarantusa. Ponadto w jadłospis można włączyć orzechy, kaszę jaglaną, sezam, ciecierzycę, siemię lniane oraz ziarna słonecznika.
Bezmleczna / Bezlaktozowa
Stosowana przy nietolerancji mleka krowiego oraz nietolerancji laktozy. Zasadniczo polega na rezygnacji z produktów, które zawierają samo mleko krowie lub zostały z niego wyprodukowane. Mówimy tu więc także o serze żółtym oraz białym, śmietanie, jogurtach, kefirze, maśle, czy kazeinie. W przypadku tego typu alergii często zaleca się także wyłączenie mięsa wołowego oraz cielęcego. Najczęściej mleko zastępuje się jego odpowiednikami roślinnymi tj. mleko sojowe, orzechowe, migdałowe, czy ryżowe.
Bezjajeczna
Podobnie często jak białko mleka krowiego uczula także białko jaj kurzych. Leczenie tego typu alergii często wymaga nie tylko wykluczenia białka, ale i także całych jajek z diety osoby chorej. Co ciekawe alergia ta występuje w przypadku każdego typu jaj, nie tylko tych pochodzących od rodzimych kur, ale także od przepiórek, indyczek czy kaczek. Jajka są bardzo bogate w różnorodne składniki odżywcze, które trudno znaleźć w innych produktach.
W przebiegu tego typu diety zaleca się zwiększenie spożycia mięsa, warzyw bogatych w żelazo, oraz wzbogacenie posiłków olejami roślinnymi. Należy pamiętać ze wiele produktów spożywczych, których często używamy w naszych kuchniach, posiada dodatek jaj kurzych. Trzeba więc bacznie czytać etykiety, aby nie narazić się na przykre konsekwencje zjedzenia np. herbatników, budyniu, pierogów i innych potraw.
Rodzaje diet eliminacyjnych ze względu na osobiste predyspozycje lub przekonania
Dieta bez ryb
W przypadku tego typu diety eliminacyjnej w grę wchodzą najczęściej osobiste preferencje dotyczące jedzenia ryb oraz owoców morza. Są po prostu osoby, które nie lubią zapachu i smaku ryb. Są także takie, które wykluczają je z diety z powodu dużej zawartości metali ciężkich, jakie kumulują się w rybach. Ryby hodowlane nigdy nie będą pozbawione toksyn. Inaczej jest w przypadku ryb dziko żyjących.
Niestety na naszych stołach królują właśnie ryby hodowlane i osoby, które świadomie rezygnują z ich spożywania, robią to często właśnie z powodu szkodliwych substancji, jakie mogą zawierać. Kiedy decydujemy się na stosowanie diety bez ryb, musimy pamiętać, by na naszym stole często gościły: warzywa, owoce, produkty z pełnego ziarna, czerwone mięso, drób, orzechy, nasiona, jaja oraz produkty pochodzenia mlecznego.
Dieta wegetariańska
To zasadniczo dieta eliminacyjna, którą mogą stosować wszyscy. Jednak należy robić to z rozwagą oraz mądrze. W innym wypadku można sobie zrobić więcej szkody niż uzyskać pożytku. Dieta ta polega na eliminacji mięsa z jadłospisu. Co ważne na diecie wegetariańskiej dopuszcza się jedzenie innych produktów odzwierzęcych tj. jajka, przetwory wykonane z mleka krowiego oraz samo mleko. Dodatkowo część wegetarian dopuszcza jedzenie ryb.
Powodów przejścia na wegetariańskie odżywianie jest naprawdę wiele, możemy do nich zaliczyć np. religijny, filozoficzny, ekologiczny czy przekonanie, że mięso jest po prostu niezdrowe dla naszego zdrowia oraz samopoczucia. Szczególnie że zwolennicy tego typu odżywiania zgodnie przekonują, że nie ma takiego składnika odżywczego, w mięsie którego nie można by zastąpić tym występującym w produktach roślinnych. I jest to prawda. Tyle że aby dieta wegetariańska była zdrowa, musi być skomponowana bardzo racjonalnie. Najlepiej do przejścia na ten sposób odżywiania podejść metodycznie i na początku sporo się dowiedzieć, zanim wprowadzimy go w życie. Tylko takie podejście gwarantuje nam, że nasza dieta wegetariańska będzie smaczna i zdrowa jednocześnie.
Dieta wegańska
Weganizm w dosłownym rozumieniu można traktować jak bardzo restrykcyjną odmianę wegetarianizmu. Ta dieta eliminacyjna polega na wyłączeniu z jadłospisu absolutnie wszystkich składników pochodzenia zwierzęcego. Czyli w skrócie: nie jemy zarówno mięsa, ryb, mleka, jak i jego przetworów no i jajek. Dodatkowo weganie świadomie rezygnują z używania produktów codziennego użytku wykonanych ze skór lub dodatków zawierających furto zwierząt.
Weganami najczęściej są osoby bardzo świadome tego, w jaki sposób współcześnie odbywa się masowa hodowla zwierząt i są przeciwni niewłaściwemu ich traktowaniu. Wybór takiej drogi odżywiania jest ściśle związany ze światopoglądem, że jesteśmy równi zwierzętom i nie mamy prawa ich zjadać. Dodatkowo często wskazuje także na obłudę, że jedne zwierzęta się zjada a drugie np. psy czy koty traktuje jako domowników i przyjaciół. Aby uniknąć szkodliwych niedoborów w tego rodzaju diecie, trzeba mieć naprawdę rozległą wiedzę, ponieważ nierozsądne przejście na dietę wegańską może się dla nas skończyć niemiłymi objawami np. niedoboru witaminy B12.
Podsumowanie
Niezależnie czy dietę eliminacyjną wprowadzamy do naszego życia z zalecenia lekarza i powodów zdrowotnych, czy świadomie wybieramy sposób odżywiania zgodny z naszymi przekonaniami, w każdym wypadku należy zrobić to mądrze.
Najlepiej przed wprowadzeniem wybranego sposobu odżywiania skonsultować się z fachowcem dietetykiem, który przygotuje dla nas odpowiedni jadłospis oraz plan wprowadzenia diety w życie. Jego pomoc może być dla nas szczególnie wartościowa na początku, kiedy nie mamy dość wiedzy i doświadczenia w komponowaniu posiłków zgodnie z nowymi zasadami. Często będziemy stawać przed lodówką, zastanawiając się, czego nie możemy jeść, zamiast skupiać się na tym, co jeść nam wolno. Dobry doświadczony dietetyk pomoże nam skutecznie uniknąć takich codziennych dylematów, które nie są nam do niczego potrzebne. Dzięki jego pomocy nowy sposób odżywiania będzie nas cieszył i rozbudzał ciekawość, zamiast powodować frustrację i poczucie beznadziei.
Nie zaszkodzi także samodzielne poszerzenie wiedzy poprzez czytanie odpowiednich publikacji oraz książek. Rynek wydawniczy obfituje w różnorodne pozycje na temat praktycznie wszystkich diet, o których pisaliśmy powyżej. Tak więc każdy znajdzie wiedzę, która go interesuje szybko i sprawnie. Pozyskane informacje mogę okazać się bezcenne na każdym etapie naszego życia z nową dietą, abyśmy każdego dnia mogli wykorzystywać w pełni jej zalety, jednocześnie pamiętając co robić, by nie narażać się na niedobory i inne niekorzystne konsekwencje wybranego sposobu odżywiania.
