Histamina to hormon tkankowy, który jest magazynowany w komórkach tucznych i należy do grupy amin biogennych. Jest uwalniania pod wpływem różnych czynników, np. po kontakcie z alergenem lub podczas zmiany temperatury. U niektórych osób występuje nietolerancja histaminy. Czym jest ten stan i jakie są jego objawy? Na te pytania odpowiadamy w tym artykule.

Histamina – co to jest i w jakich produktach się znajduje?

Możemy znaleźć ją w niektórych produktach spożywczych, gdzie powstaje na skutek działania bakterii (dodanych w procesie produkcyjnym celowo lub obecnych na skutek zanieczyszczenia). Istnieją też grupy produktów, które nie zawierają w składzie histaminy, ale mogą wzmagać jej wydzielanie w organizmie lub blokować jej rozkład. 

Jakie są funkcje histaminy? 

  • Pełni rolę mediatora stanów zapalnych
  • Reguluje temperaturę ciała i ciśnienia tętniczego
  • Uczestniczy w gojeniu ran oraz w walce z drobnoustrojami 
  • Reguluje wydzielanie hormonów przysadki
  • Pobudza niektóre gruczoły (między innymi pobudza wydzielanie soku żołądkowego)
  • Jest odpowiedzialna za kurczenie mięśni gładkich (np. oskrzela, macica, jelita)

Histamina jest wydzielana w dużych ilościach w trakcie reakcji alergicznej, po zetknięciu z antygenem. Po kontakcie błony śluzowej z substancją alergizująca dochodzi d vjej uwolnienia i pojawienia się oznak uczulenia (takich jak katar, astma, zmiany skórne, duszności, wymioty, biegunka, a w skrajnych przypadkach nawet wstrząs anafilaktyczny). 

Nietolerancja histaminy

Do nietolerancji dochodzi w sytuacji, w której mimo braku kontaktu z alergenem, pojawiają się objawy uczulenia. Taki stan jest związany ze zbyt wysokim stężeniem histaminy w organizmie. 

Przyczyną może być niedobór enzymu (diaminooksydazy- DAO), który jest odpowiedzialny za rozkład histaminy zawartej w żywności. DAO jest produkowany głównie w jelicie cienkim, wątrobie, nerkach oraz leukocytach. Jeśli w organizmie brakuje enzymu lub działa on nieprawidłowo, histamina nie zostaje rozłożona. 

Niedobór enzymu DAO może mieć charakter pierwotny (wrodzony niedobór, który zdarza się stosunkowo rzadko) lub wtórny. Problemy z niedoborem enzymu i jednocześnie z nietolerancją histaminy często współwystępują ze stanami zapalnymi jelit, SIBO (przerost bakteryjny jelita cienkiego) lub IBS (zespół jelita drażliwego). 

Inne czynniki, które mogą przejściowo zwiększać poziom histaminy w organizmie: 

  • Przewlekły stres
  • Wysiłek fizyczny- szczególnie treningi aerobowe 
  • Choroby infekcyjne 
  • Przyjmowanie antybiotyków

Nietolerancja histaminy – objawy

Objawy podwyższonego poziomu histaminy mogą być niespecyficzne, ale zazwyczaj zalicza się do nich: 

  • Podrażnienie błony śluzowej nosa, wodnisty katar
  • Swędzenie, łzawienie oczu
  • Duszności, problemy z oddychaniem
  • Bóle brzucha, wzdęcia, biegunki,
  • Zmiany skórne, świąd
  • Zaburzenia rytmu serca
  • Zaburzenia miesiączkowania

Diagnostyka 
Dolegliwości związane z nietolerancją histaminy czasami są bardzo niespecyficzne i przez to mogą być błędnie diagnozowane. Podstawą jest obserwacja organizmu i zanotowanie jakie produkty spożywcze i w jakich okolicznościach powodują dany problem. 

Nietolerancja histaminy niekiedy daje podobne objawy do alergii. Z tego powodu warto w pierwszej kolejności ją wykluczyć, wykonując odpowiednie testy. Nietolerancja histaminy nie wiąże się z produkcją przeciwciał IgE, zatem da wynik ujemny. Przy diagnozie nietolerancji histaminy wykonuje się oznaczenie poziomu enzymu DAO i/lub oznaczenie stężenia histaminy w surowicy krwi.

Leczenie oraz dieta 
Podstawą leczenia jest dieta eliminacyjna. W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki antyhistaminowe. Warto uwzględnić również suplementację witaminą B6, witaminą C i kwercytyną. 

Dieta antyhistaminowa charakteryzuje się przeciwzapalnym działaniem. Wyklucza się w niej produkty z wysoką zawartością histaminy oraz te, które stymulują jej wydzielanie.

Produkty bogate w histaminę:

  • Fermentowane alkohole – przede wszystkim wino i szampan
  • Produkty fermentowane: kiszona kapusta, sos sojowy, ocet
  • Owoce morza, ryby marynowane 
  • Sery dojrzewające i wędzone (np. gouda, parmezan, camembert, brie)
  • Wędliny dojrzewające
  • Niektóre warzywa: awokado, pomidory, bakłażan, szpinak

Produkty stymulujące wydzielanie histaminy:

  • Kakao, czekolada
  • Orzechy (głównie nerkowce i włoskie)
  • Niektóre barwniki, konserwanty i substancje słodzące (z tego powodu w diecie powinno się ograniczać produkty przetworzone) 
  • Kiwi 
  • Banany 
  • Truskawki
  • Maliny
  • Ananas 
  • Pieczarki

Produkty blokujące aktywność enzymu DAO:

  • Alkohol
  • Herbata zielona i czarna
  • Napoje energetyczne

Dieta antyhistaminowa wiąże się z dość dużą ilością ograniczeń, ale nie powinna być trudna do skomponowania. W przypadku bardzo nasilonych dolegliwości lubvokazjonalnej chęci spożycia produktów zawierających histaminę, można rozważyć doraźne zastosowanie tabletek z enzymem DAO. 

Poniżej wymieniamy produkty, które powinny stanowić bazę diety antyhistaminowej: 

  • Produkty zbożowe (z wyłączeniem pszenicy)
  • Jaja
  • Świeże mięso i ryby, poddane gotowaniu lub duszeniu 
  • Mleko pasteryzowane oraz przetwory takie jak: twarogi, serki wiejskie
  • Oleje: oliwa z oliwek, olej kokosowy
  • Świeże warzywa – z wyjątkiem tych przeciwskazanych
  • Świeże owoce – z wyjątkiem przeciwskazanych 
  • Ziołowe herbaty 

W przypadku chorób jelit warto zadbać o ich prawidłową regenerację oraz uszczelnienie bariery jelitowej. W ten sposób wspomożemy naturalną produkcję enzymu DAO. W miarę możliwości warto zadbać o swój rytm dobowy, dobrać odpowiednią dla siebie aktywność fizyczną oraz unikać stresujących sytuacji.

Ponieważ dieta antyhistaminowa wyklucza całkiem sporą listę produktów z dziennego jadłospisu, osoba borykająca się z objawami nietolerancji histaminy musi szczególnie zwracać uwagę na to, co je. Gotowe diety, takie jakie jak Be Diet Optimal, nie są w takim przypadku polecane. Konieczne będzie wprowadzenie odpowiedniej diety eliminacyjnej, która wyklucza produkty bogate w histaminę oraz stymulujące jej wydzielanie.

Jak radzić sobie z nietolerancjami pokarmowymi? Podstawą jest dbanie o właściwie skomponowaną dietę, która wyklucza określone składniki. Warto w tym zakresie wspierać się poradą dobrego dietetyka, który pomoże opracować odpowiednią dietę eliminacyjną.